RAF WILLEMS: BRAZILIE: HET EEN-TWEETJE VAN LULA MET SOCRATES

‘Lula’s government has been the best in Brazil’s history. A birthplace of a new civilisation based on harmony, happiness, spontaneity, creativity and freedom.’ Ziedaar de woorden van Socrates, de voetballende dokter tegen de dictatuur in de Engelse krant The Guardian. Hij quoteert het regeringswerk van zijn vriend en geestesverwant Lula – vakbondsleider-mensenrechtenactivist-president – met een acht.

Socrates (1954) schrijft tegenwoordig boeken en theaterstukken, maakt muziek en is consultant in de sector ‘sociale, culturele en sportieve projecten’. Wie herinnert zich niet die briljante Braziliaanse balkringloop tijdens het WK 1982? Futebol Arte volgens de Socratische dialoog: via ironische filosofie de weg naar de wijsheid. Kunst, intelligentie en gekte door elkaar. De superlatieven zoemden rond het sambaspel. Ware er niet, die ellendige supersonische Italiaanse Paolo Rossi die Socrates’ Selecao drie keer torpedeerde (3-2). De geelgroene kanaries werden geen wereldkampioen. Socrates bezon zich over een nieuw ideaal: een twist met de dictatuur, dat naargeestig gezelschap van muffe militairen. Als lid van de immens populaire Sport Club Corinthians Paulista uit de industriestad Sao Paulo, kortweg Corinthians, dokterde hij aan zijn droom. I have a dream, die gaf hij een naam: Democracia Corintiana! Een beweging voor burgerrechten vanuit het voetbal. In een land dat sinds 1964 kreunde onder de tirannen, met die lui lig je liever niet te zonnen op de Copacabana. In 1982 stond Socrates op voor zijn rechten. Democracia Corintiana eiste openlijk medezeggenschap en pokerde tegen het corrupte clubbestuur. Samen met Wladimir en Walter Casagranda leerde Socrates de spelers deelnemen aan het proces van discussie, vrije mening en democratische consensus. Met tussendoor een vleugje schuine moppen. Men debatteerde over de spelstijl – creatief en aanvallend – en over de verdeling van de inkomsten maar evengoed over de onderlinge omgangsvormen: wanneer en wat eten we? Een dagelijks rumritueeltje met de cachaça-cocktail? Seks voor of na de match?

De nieuwe voorzitter organiseerde ‘culturele vorming’ en deelde bij goede resultaten tickets voor theater en bioscoop uit. Socrates experimenteerde met een vorm van individueel stemrecht. Een onbekend fenomeen dat de zenuwen der sabelslepers danig op de proef stelde. De spelers leerden hun eigen lot in handen nemen. Ze besloten eerst wat te balen over de profiteursmentaliteit der Braziliaanse bobo’s. Vervolgens vuurden ze kritiek af op de politiek. Of beter gezegd: ze laakten het gebrek aan vrijheid. Met ludieke acties. Ze riepen de fans op om ideeën te formuleren voor op de shirts. Reclameboodschappen, grappige mededelingen en sociale slogans. Zoals: ‘Verkiezingen nu!’. En zo geschiedde: Democracia Corintiana kondigde zich aan als de voorloper van de vreedzame nationale bevrijdingsbeweging Diretas Jà: de simpele eis voor parlementaire en presidentsverkiezingen. Op 27 november 1983 protesteerden 40.000 Paulista’s. Met de nodige symboliek: voor het Estadio do Pacaembu van Corinthians, aan de Plaça Charles Miller, naar de Schotse stichter van het Braziliaanse voetbal in de negentiende eeuw.

Op 16 april 1984 zongen en scandeerden 1,5 miljoen mensen in de straten van Sao Paulo: geen groter menselijke ketting geweest in de Braziliaanse geschiedenis. De Democracia Corintiana was dààr! Socrates en de zijnen genoten respect bij artiesten, zakenmensen, politici en activisten. Het meest nog: bij de eenvoudige voetbalfan. De grimassen der generaals werden steeds grimmiger. In 1985 trok het front van Diretas Jà aan het langste eind. Eén van hun leiders balde de vuist: Luiz Inacio Lula da Silva. De gevangenissen hadden al hun sinistere geheimen voor hem geopenbaard. Daar begon zijn lange weg naar vrijheid. Hij huilde toen hij aan Corinthians, zijn zwartwitte lievelingsclub-voor-het-leven, dacht. Democracia Corintiana, kampioen in 1983, bracht hem in de juiste stemming. Zijn vriend Socrates trok aan zijn sigaartje. Hun samenspel zou uitmonden in één van de beste één-tweetjes der moderne Braziliaanse tijden.